Những điều cần biết khi xuất khẩu rau quả sang EU

* Thị trường khắt khe về an toàn thực phẩm

Sản xuất rau củ, quả tươi phục vụ nhu cầu trong nước và thị trường xuất khẩu có vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp của Việt Nam. Trong những năm qua, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã có những bước tăng trưởng đáng kể. Mặt hàng rau quả của Việt Nam đã có mặt tại trên 60 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đặc biệt, năm 2016, kim ngạch xuất khẩu ngành hàng rau quả đã đạt 2,4 tỷ USD, lần đầu tiên đã vượt qua lúa gạo để trở thành một trong những nhóm hàng xuất khẩu chủ lực.

Năm 2017, tính đến hết tháng 9, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt hơn 2,6 tỷ USD, tăng 44,2% so với cùng kỳ năm trước. Thị trường châu Á là khu vực dẫn đầu xuất khẩu rau củ, quả tươi của Việt Nam, tiếp theo là khu vực EU và thị trường các khu vực khác.

Mặc dù vậy, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, việc mở cửa thị trường đối với một loại rau củ, quả tươi không phải là dễ dàng và mất rất nhiều thời gian. Trên thực tế, trong những năm qua có những thị trường mà nông sản Việt Nam phải mất 10 năm từ khi gửi đề xuất đến khi xuất khẩu được lô hàng đầu tiên do phải trải qua quy trình kiểm tra và chờ đánh giá về an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn chất lượng, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến kiểm tra, kiểm dịch thực vật.

Đối với thị trường EU, ông Nguyễn Hữu Đạt, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, thị trường này đòi hỏi rất khắt khe về vấn đề an toàn thực phẩm. Năm 2013, EU phát hiện các sản phẩm rau củ, quả tươi Việt Nam có một số vấn đề về kiểm tra, kiểm dịch thực vật, nên đã ngưng nhập khẩu. Sau đó, các Bộ, ngành và doanh nghiệp Việt Nam đã nỗ lực cải thiện và các sản phẩm rau củ, quả tươi Việt Nam đã mở lại được thị trường EU. Từ đầu năm 2017 đến nay, các mặt hàng nông sản chính xuất khẩu sang EU (gồm rau, quả, hoa và những sản phẩm khác) mới đạt 680.000 tấn tương đương khoảng 100 triệu USD.

Tại Hội thảo "Duy trì và mở rộng thị trường rau quả tươi của Việt Nam xuất khẩu vào EU" do Dự án hỗ trợ chính sách thương mại và đầu tư của châu Âu (EU-MUTRAP) tổ chức sáng 11-10-2017, ông Ruggero Malossi - chuyên gia quốc tế dự án EU-MUTRAP cho biết, vấn đề dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất lượng sản phẩm sau cùng luôn được phía EU chú trọng. Chẳng hạn, một loại thuốc trừ sâu bị cấm sử dụng thì không sản phẩm nào có dư lượng thuốc đó. Ngoài ra, để bảo đảm an toàn thực phẩm và tránh thiệt hại về môi trường, EU hạn chế sử dụng một số hóa chất nên sản phẩm nhập khẩu phải chịu một sự kiểm soát chính thức. Cụ thể, EU thiết lập giới hạn đối với một số chất lây nhiễm nhất là giới hạn nitrat trong rau dền, rau diếp và các kim loại liên quan đến rau quả tươi…

* Làm gì để mở rộng thị trường xuất khẩu?

Để hỗ trợ mở cửa thị trường xuất khẩu rau củ, quả tươi Việt Nam nói chung, thị trường EU nói riêng, tại Hội thảo "Duy trì và mở rộng thị trường rau quả tươi của Việt Nam xuất khẩu vào EU", ông Đàm Quốc Trụ, chuyên gia trong nước thuộc Dự án EU-Mutrap cho rằng, các Bộ, ngành cần sớm xây dựng chiến lược phù hợp cho từng thị trường, đồng thời có dịch vụ vận chuyển thuận lợi cho các sản phẩm Việt Nam có lợi thế cạnh tranh như thanh long, nhãn, chôm chôm, bưởi, xoài... Song song đó, cần có giải pháp xã hội hóa hoặc liên kết doanh nghiệp đầu ngành để thu hút nguồn lực đầu tư kiểm tra, kiểm soát kiểm dịch thực vật, theo các tiêu chuẩn đã đàm phán thống nhất với các nước.

Về phía doanh nghiệp, quy hoạch và phát triển các vùng sản xuất tập trung phục vụ cho sản phẩm chủ lực xuất khẩu là điều kiện tiên quyết để phát triển hoạt động sản xuất, xuất khẩu nông sản bền vững, đủ năng lực cạnh tranh trên thị trường thương mại tự do. Ngoài ra, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và công nghệ số, có chính sách đầu tư cho công nghệ xử lý kiểm dịch thực vật và công nghệ bảo quản, chế biến sâu đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu là xu thế mới cần đẩy mạnh trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Hữu Đạt lưu ý các doanh nghiệp Việt Nam ngoài vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, kiểm dịch, các sản phẩm phải đạt chuẩn HACCP hay GlobalGAP. Hiện nay, GlobalGap trở thành tiêu chuẩn tối thiểu cho các siêu thị ở EU. Đây là tiêu chuẩn bao gồm toàn bộ quy trình sản xuất, chưa tính chế biến và đóng gói.

Ông Nguyễn Hữu Đạt, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, để đẩy mạnh xuất khẩu và phát triển bền vững tại thị trường EU, các sản phẩm rau quả xuất khẩu cần hướng tới các sản phẩm hữu cơ vì ngày càng nhiều người tiêu dùng EU thích các sản phẩm thực phẩm được sản xuất và chế biến bằng phương pháp tự nhiên.

Ông Nguyễn Hữu Đạt nhấn mạnh, cần có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp xuất khẩu và người sản xuất để đảm bảo nguyên liệu đạt chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Cụ thể là phải quy hoạch các vùng sản xuất VietGap và áp dụng thao tác bọc trái, quản lý vùng sản xuất theo mã số như cách thức và kinh nghiệm đã làm trong chương trình tiền chứng nhận trái cây tươi xuất khẩu sang Mỹ. Bên cạnh đó, cần làm phong phú mặt hàng từ những sản phẩm trái cây và rau củ chế biến, song song với đó là tăng cường quảng bá sản phẩm… ./.